Eniz ORAKCIOĞLU / KIBRIS
Ülkemizde 1975 yılından bu yana, konut ve dükkan sayısında yüzde 358 oranında artış yaşandı.
KIBRIS, Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu’na kayıtlı aktif sayaç sayısından yola çıkarak, ülkedeki konut sayısını hesapladı.
Ülkede, 1975 yılında 40 bin 748 hane ve dükkan varken, bu rakam 2020 Haziran ayına kadar 186 bini aştı.
45 yıl içerisinde büyük artış gösteren kullanılan konut ve dükkan sayısı, yıllar içerisinde alınan siyasi kararlara bağlı olarak değişen bir artış çizgisi izledi.
Rakamlar
Yıllara göre hane ve dükkanlarla ilgili rakamlar şöyle:
“1975: 40 bin 748; 1976: 41 bin 998; 1977: 44 bin 151; 1978: 45 bin 580; 1979: 47 bin 007; 1980: 43 bin 318; 1981: 49 bin 596; 1982: 50 bin 864; 1983: 52 bin 153; 1984: 53 bin 406; 1985: 54 bin 813; 1986: 56 bin 316; 1987: 58 bin 335; 1988: 60 bin 496; 1989: 64 bin 090; 1990: 67 bin 060; 1991: 70 bin 140; 1992: 72 bin 858; 1993: 75 bin 875; 1994: 78 bin 160; 1995: 81 bin 664; 1996: 86 bin 497; 1997: 88 bin 245; 1998: 92 bin 104;
1999: 96 bin 366; 2000: 99 bin 590; 2001: 103 bin 370; 2002: 106 bin 349; 2003: 109 bin 650; 2004: 113 bin 428; 2005: 119 bin 181; 2006: 115 bin 932 (belli bir dönemin kaydı olmadığından rakam düşük. Ancak gerçek rakam 2005 yılına yakın); 2007: 124 bin 007; 2008: 132 bin 709; 2009: 138 bin 632; 2010: 143 bin 505; 2011: 148 bin 041; 2012: 151 bin 422; 2013: 154 bin 003; 2014: 157 bin 581; 2015:161 bin 478; 2016: 164 bin 134; 2017: 169 bin 972; 2018: 179 bin 281; 2019: 185 bin 147; 2020 Haziran ayı sonuna kadar 186 bin 665 olarak kayıtlara geçti
Atıl durumda kalan inşaatların sayısı bilinmiyor
Öte yandan, ülke genelinde şu anda kullanılan ev ve dükkan sayılarını rakamsal olarak ortaya koyan hesaplama, inşaatı bitmiş ancak tapusu alınmayan veya inşaatı tamamlanmadan atıl durumda kalan binaları kapsamıyor.
Bu konuda elde yeterli veri bulunmamasından dolayı şu an ülke genelinde atıl durumda kalan inşaat rakamları net olarak bilinmiyor.
Darbe dönemi
Türkiye’de 12 Eylül darbesi veya 1980 İhtilali’nin yaşandığı dönem Kuzey Kıbrıs’ı da etkiledi.
Türk Silahlı Kuvvetlerinin 12 Eylül 1980 günü, emir-komuta zinciri içinde gerçekleştirdiği askeri müdahale sonrasından Türkiye’den Kuzey Kıbrıs’a göç eden birçok aile oldu.
1975’ten 1980 yılına kadar 40 bin ile 47 bin arasında değişen konut sayısı, Türkiye’deki ihtilal sonrasında yani 1981 yılında 49 bin 596’ya, 1982’de 50 bin 864’e ve 1983’te 52 bin 153’e yükseldi.
Bu dönemde Türkiye’den adaya gelişler artarken, birçok kişi de iki ev sahibi oldu.
KKTC’nin ilanı etkiledi
1983 yılında KKTC’nin ilanından sonra adada siyasi ve ekonomik değişlikler yaşanmaya başladı.
1983 yılında kullanılan konut ve dükkan sayısı 52 bin 153’e, 1984’de 53 bin 406’ya çıktı.
1985 Kuzey Kıbrıs parlamento seçimleri Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin 1983 yılındaki ilanından sonra yapılan ilk seçim oldu.
1985 yılında kullanılan konut ve dükkan sayısı, 54 bin 813 oldu.
Asil Nadir, ülkeyi ve halkı kalkındırdı
Kendi ayakları üzerinde durmaya başlayan KKTC, bu dönemde yerli üretimle ithalat ve ihracın yolunu açtı.
Kıbrıslı Türk işadamı Asil Nadir de bu yıllarda, 1974’ten sonra Türk bölgesinde kalan sanayi ve tarım işletmelerini canlandırmaya başladı.
Asil Nadir’e ait Sunzest paketleme tesisleri ve Sunzest konsantre fabrikasının 1990’lı yıllara kadar Güzelyurt’ta faaliyet gösterdiği dönemlerde, bölgede ciddi kalkınma yaşandı.
Nadir’in ülkedeki turizm, tarım, inşaat ve narenciye sektöründe yarattığı kalkınma, Kıbrıs Türk halkının da kazanmasına ve yaşam koşullarının çok iyiye gitmesine neden oldu.
1986 yılında 56 bin 316 olan konut sayısı, 1987’de 58 bin 335’e, 1988’de 60 bin 496’ya, 1989’da 64 bin 090’a, 1990’da 67 bin 060 ve 1991’de 70 bin 140’a yükseldi.
1990’lı yıllar verimli dönem
12 Haziran 1991 tarihinde KKTC’ye Türkiye’den pasaportla giriş kaldırıldı ve kimlikle girişler başladı.
Öte yandan, Asil Nadir’in yatırımlarıyla adından söz ettirmeye başlayan KKTC, altın yıllarını bu dönemlerde yaşadı. Halk, kazandıklarını yatırıma dönüştürerek, kendi evlerine sahip olmak için çaba harcadı.
Bu dönemden sonra 1992’de Kuzey Kıbrıs’ta kullanılan konut ve dükkan sayısı, 72 bin 858’e, 1993’te 75 bin 875’e, 1994’te 78 bin 160’a yükseldi.
ABAD kararıyla ekonomiye darbe
KKTC ekonomisine en büyük darbeyi vuran Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın (ABAD) 1994 yılında KKTC’den AB ülkelerine yapılan ihracatta menşe belgeleri ve sağlık sertifikalarının “Kıbrıs Cumhuriyeti makamları” tarafından verilmesi zorunluluğu getirmesi, ihracatı büyük oranda etkiledi.
ABAD’ın bu kararı AB ülkelerine yapılmakta olan konfeksiyon ve narenciye ihracatını durdururken, tüm ihracat ve KKTC ekonomisine büyük darbe vurdu.
İTEM Yasası’yla tapu kolaylığı
Bu kararın ardından 1995 yılında İskan, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası (İTEM yasası, No. 41/1977) olarak bilinen mevzuatta bir çok değişiklik yapıldı, sonunda çeşitli kategorilerdeki Kıbrıs Türk yurttaşlarına, kendilerine tahsis edilen mülkler için tapu verilmesine olanak tanındı.
İşte bu dönemde, ülkede kullanılan konut sayısı birden fırladı.
Kullanım belgelerinin tapuya dönüştürülmesiyle, 1994 yılında 78 bin olan konut sayısı 1995’te 81 bin 664’e yükseldi.
Artış şöyle devam etti:
“1996’da 86 bin 497; 1997’de 88 bin 245; 1998’de 92 bin 104; 1999’da 96 bin 366; 2000’de 99 bin 590; 2001’de 103 bin 370; 2002’de 106 bin 349”.
Sınır kapıları açıldı, inşaat sektörü canlandı
Kuzey ve Güney Kıbrıs’ı bir birinden ayıran kara sınır kapılarının 2003 yılında açılması KKTC’deki ekonomik kalkınmayı da beraberinde getirdi.
Annan Planı’nın 2004 yılında referanduma sunulmasının ardından barış umudu doğan Kuzey Kıbrıs’ta inşaat sektörünü de canlandırdı. Bu dönemde ev sahibi olan kişi sayısını da artırdı.
Buna göre, sınır kapılarının açıldığı 2003 yılında aktif kullanılan konut sayısı 109 bin 650’ye, 2004’de ise 113 bin 428’e çıktı.
Gelişmenin hızla sürdüğü 2005’te rakam 119 bin 181’e, 2006’da 115 bin 932 (belli bir dönemin kaydı olmadığından rakam düşük. Ancak gerçek rakam 2005 yılına yakın), 2007’de 124 bin 7’ye yükseldi.
2008 küresel krizi
2008 yılında başlayan küresel ekonomik kriz, inşaat sektörünü de olumsuz etkiledi ancak bu dönemden sonra da, aktif kullanılan konut sayısındaki artış gerilemedi.
Buna göre, 2008’de rakam 132 bin 709, 2009’da 138 bin 632, 2010’da 143 bin 505, 2011’de 148 bin 41’e yükseldi.
Hükümetin aldığı yeni kararlar ve siyasi gelişmeler sonrasında ülkede derinleşen ekonomik kriz inşaat sektörünü 2012 ve 2013 yıllarında duraklama noktasına taşıdı.
2012 yılında aktif kullanılan konut ve dükkan sayısı 151 bin 422’iken, 2013’te 154 bin 003’e, 2014’te 157 bin 581, 2015’te 161 bin 478 yükseldi.
Konut ve dükkan sayıları çok hızlı arttı
Küresel ekonomik kriz, pandemi süreci, dövizdeki dalgalanmanın etkisiyle de sektör de vatandaşlar da büyük darbe aldı. Ev veya dükkan sahibi olmak için canla başla mücadele eden halk, alım gücünün düşmesi ve dövizdeki yükseliş nedeniyle planlarını daha ileriki yıllara erteledi. Ekonomik hareketlilik 2008’den önceki gibi olsaydı, bu yatırımların daha da artacağı tahmin ediliyor.
Her yıl düzenli olarak artan konut ve dükkan sayıları, 1970’lerde 40 binlerde seyrederken, 80’li yıllarda 50 bine, 90’lı yıllarda 70-80 binlere, 2000’li yıllarda 100 binlere ulaşmış ve bugün 180 bini aşan bir rakam ortaya çıktı.
2016 yılında 164 bin 134 konut ve dükkan aktif kullanılırken, bu rakam 2017’de 169 bin 972, 2018’de 179 bin 281,2019 yılında 185 bin 147 ve 2020’de 186 bin 665 (Haziran ayı sonuna kadar) ulaştı.
En çok artış 2018’de
Kayıtlara bakıldığında her yıl yavaş yavaş 3’er 5’er bin kadar artan konut ve dükkan sayılarının 2018’de 10 bin civarı arttığını görüyoruz.
Kayıtlar 2016 yılında 164 bin 134 olan konut ve dükkan sayısının 2017’de 169 bin 972 olduğunu ve 2018’de en yüksek artışı göstererek, 179 bin 281’e yükseldiğini gösteriyor.
YILLARA GÖRE AKTİF KULLANILAN EV VE DÜKKAN TOPLAM RAKAMLARI
1975: 40 bin 748
1976: 41 bin 998
1977: 44 bin 151
1978: 45 bin 580
1979: 47 bin 007
1980: 43 bin 318
1981: 49 bin 596
1982: 50 bin 864
1983: 52 bin 153
1984: 53 bin 406
1985: 54 bin 813
1986: 56 bin 316
1987: 58 bin 335
1988: 60 bin 496
1989: 64 bin 090
1990: 67 bin 060
1991: 70 bin 140
1992: 72 bin 858
1993: 75 bin 875
1994: 78 bin 160
1995: 81 bin 664
1996: 86 bin 497
1997: 88 bin 245
1998: 92 bin 104
1999: 96 bin 366
2000: 99 bin 590
2001: 103 bin 370
2002: 106 bin 349
2003: 109 bin 650
2004: 113 bin 428
2005: 119 bin 181
2006: 115 bin 932
2007: 124 bin 007
2008: 132 bin 709
2009: 138 bin 632
2010: 143 bin 505
2011: 148 bin 041
2012: 151 bin 422
2013: 154 bin 003
2014: 157 bin 581
2015: 161 bin 478
2016: 164 bin 134
2017: 169 bin 972
2018: 179 bin 281
2019: 185 bin 147
2020: 186 bin 665 (Haziran ayı sonuna kadar)
