ABD’de USAID krizi: Yardım ajansı kapatılıyor mu?
ABD yönetiminin, ülkenin en büyük uluslararası yardım ajansı olan ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı’nı (USAID) kapatma planları yaptığı bildiriliyor. Trump yönetiminin, ajansı ABD Dışışleri Bakanlığına bağlamayı ve fonlarında büyük kesintilere gitmeyi planladığı belirtiliyor.
Geçtiğimiz pazartesi günü, ABD Dışışleri Bakanı Marco Rubio, USAID yöneticilerini “itaatsizlikle” suçlayarak kendisini ajansın “geçici başkanı” ilan etti. ABD Başkanı Donald Trump ve Elon Musk, ajansa yönelik sert eleştirilerde bulunuyor. Ancak bu karar, dünya genelindeki insani yardım programları üzerinde derin etkiler yaratabilir.
USAID nedir ve ne iş yapar?
USAID, 1960’lı yıllarda ABD hükümetinin dünya genelinde insani yardım programlarını yürütmek için kurduğu bir ajanstır. Yaklaşık 10 bin kişi çalıştıran bu kuruluşun çalışanlarının çoğu yurt dışında görev yapmaktadır. Şu anda 60’tan fazla ülkede ofisi bulunan USAID, açlıkla mücadeleden salgın hastalıkların önlenmesine kadar geniş bir alanda faaliyet göstermektedir.
USAID, aynı zamanda dünyanın en kapsamılı kıtılık erken uyarı sistemini de yönetiyor. Bu sistem, verileri analiz ederek hangi bölgelerde gıda krizlerinin ortaya çıkabileceğini önceden tespit etmeye çalışıyor. Sağlık alanında da önemli yatırımları olan USAID, çiçek hastalığı ve polio gibi hastalıkların ortadan kaldırılması için aşı programları düzenliyor.
ABD yardım harcamalarında lider
ABD, dünyanın en büyük uluslararası yardım sağlayan ülkesi konumunda. 2023 yılında ABD, toplam 68 milyar dolarlık uluslararası yardım harcaması yaptı. Bu miktarın yaklaşık 40 milyar dolarlık büyük bir bölümü USAID tarafından kullanıldı. Yardım harcamalarının büyük bir kısmı Asya, Sahra Altı Afrika ve Avrupa’daki ülkelere gidiyor. Ukrayna’ya yapılan yardımlar da bu harcamaların içinde önemli bir paya sahip.
Trump ve Musk neden USAID’yi hedef alıyor?
Donald Trump uzun süredir dış yardım harcamalarına eleştiriler getiriyor ve bunların Amerikan vergi mükellefleri için “gereksiz” olduğunu savunuyor. Trump, USAID yetkililerini “radikal” olarak tanımlarken, ajansın kapatılmasının kamuoyu tarafından desteklenebileceğini belirtiyor. Yapılan kamuoyu yoklamaları, Amerikalı seçmenlerin dış yardım harcamalarını azaltmaya meyilli olduğunu gösteriyor.
Trump, göreve döndükten sonra uluslararası yardım harcamalarını 90 günlüğüne askıya alan bir kararname imzaladı. Bu dondurma karı, temiz su projelerinden, dünyanın en fakir bölgelerine ilaç dağıtımına kadar pek çok programın durdurulmasına neden oldu.
Ayrıca, Elon Musk’ın ekibinin USAID’in mali verilerine erişim talebinin reddedilmesi gerilimi iyice yükseltti. Trump tarafından bütçe kesintilerini belirlemekle görevlendirilen Musk, “USAID’in kapatılması gerektiğini” savunuyor.
USAID kapatılabilir mi?
Trump yönetimi USAID’i küpkapatmak istese de, bu karar yasal engellerle karşı karşıya. 1961’de ABD Kongresi tarafından çıkarılan Dış Yardım Yasası, bu tür bir ajansın varlığını zorunlu kılıyor. USAID, aynı zamanda 1998 yılında yasalarla güvence altına alınmış bir yürütme ajansı konumunda.
Bu nedenle Trump, USAID’i bir kararnameyle ortadan kaldıramaz. Kongre onayı olmadan USAID’in tam olarak feshedilmesi mümkün değil. Ancak Trump yönetimi, USAID’i Dışışleri Bakanlığına bağlayarak etkisini azaltabilir.
USAID’in kapatılması veya dönüşütürülmesi, dünyanın çeşitli bölgelerindeki insani yardım programlarını ciddi şekilde etkileyebilir. Ukraynalı yaralı askerlerin protez bacaklarından Afrika’daki Ebola salgınlarını kontrol altına almaya kadar birçok kritik girişim tehlikeye girebilir.
