Suriye krizi: Türkiye, Rusya ve İran arasında görüş birliği…

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Katar’ın başkenti Doha’da düzenlenen 22’nci Doha Forum’u marjında İran Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi ve Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ile Astana Formatında Dışişleri Bakanları Toplantısı’na katıldı.

Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov, üçlü görüşmenin ardından açıklamalarda bulundu. Rusya, Türkiye ve İran Dışişleri Bakanları olarak Suriye’deki silahlı çatışmaların bir an önce sonlandırılması gerektiği konusunda görüş birliğine vardıklarını söyleyen Lavrov, Moskova’nın Suriye’de “meşru muhalefet” olarak tanımladığı gruplarla Esad rejimi arasında diyalog kurulmasından yana olduğunu belirtti.

İsyancı gruplardan Heyet Tahrir Şam’ın (HTŞ) ise ismini ne şekilde değiştirirse değiştirsin “terörist” olarak kalacağını ifade eden Lavrov, “terörist grupların” Suriye topraklarını kontrol etmesine izin verilmesinin “kabul edilemez” olduğunu söyledi.

Lavrov, Suriye’deki gelişmelerin ne yönde ilerleyebileceğine ve bu ülkedeki Rus askeri üslerine ne olacağına dair soruya ise “tahminler” üzerine konuşmayacağını belirterek yanıt verdi.

Lavrov’la benzer açıklamalarda bulunan İran Dışişleri Bakanı Erakçi de üçlü toplantıda Suriye’deki çatışmaların derhal durdurulması gerektiği konusunda fikir birliğine vardıklarını belirtti.

Açıklamaları İran devlet medyası tarafından aktarılan Erakçi, “En önemlisi, Suriye hükümeti ve meşru muhalif gruplar arasındaki siyasi görüşmeleri başlatmak” dedi.

Siyasi süreç vurgusu

Türkiye Dışişleri Bakanlığı kaynakları da Bakan Fidan’ın Rus ve İranlı mevkîdaşlarıyla yaptığı görüşmeyi yapıcı olarak nitelendirdi. Görüşmede sahadaki durumun ele alındığını aktaran kaynaklar, siyasi sürecin yeniden başlatılmasının önemine değinildiğini belirtti. Görüşmede Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) 2254 sayılı kararı uyarınca hareket edilmesi gerektiğinin vurgulandığını ifade eden Dışişleri Bakanlığı kaynakları, Suriye’nin toprak bütünlüğü ve siyasi birliğine destek beyan edildiğini bildirdi.

Lavrov’un da atıfta bulunduğu 2254 sayılı karar, Suriye’de ateşkes sağlanmasını ve ihtilafa siyasi çözüm bulunmasını öngörüyor.

Rejim üst üste toprak kaybediyor

Türkiye’nin yanı sıra ABD ve Avrupa Birliği’nin (AB) de terör örgütleri listesinde yer verdiği Heyet Tahrir Şam öncülüğündeki muhalif gruplar, 27 Kasım’da başlattığı saldırıyla Halep, Hama ve Dera vilayetleri dâhil birçok yeri Esad rejiminin elinden aldı. Türkiye destekli Suriye Milli Ordusu (SMO) da Ankara’nın PKK’nın uzantısı olarak gördüğü YPG güçlerine yönelik operasyona başlamıştı.

Sahada bu gelişmeler yaşanırken gözler, Suriye’deki ateşkesin garantörlüğünü 2017’den beri üstlenen Türkiye, Rusya ve İran’ın dışişleri bakanlarının Doha’da yapacağı görüşmeye çevrilmişti.

Astana süreci nasıl başlamıştı?

Astana formatı kapsamındaki görüşmelerin başlangıcı 2016’ya kadar gidiyor.

Bugünlerde HTŞ’nin ele geçirdiği Halep, 2016 yılı yaz aylarında Suriye rejimi tarafından kuşatılmış ve Aralık ayında ise tamamen rejimin eline geçmişti. Türkiye ile Rusya’nın girişimleri ve garantörlüğü ile önce Halep’te ardından tüm Suriye’de 30 Aralık 2016’da varılan ateşkesin ardından çatışmaların yeniden başlamaması için 23 Ocak 2017’de yapılan Suriye konulu ilk Astana formatındaki toplantıya Kazakistan ev sahipliği yaptı.

İlk olarak Astana’da bir araya gelindiği için bu adı taşıyan süreçte Türkiye ve Rusya’ya İran da garantör ülke olarak katılırken Ürdün, Lübnan ve Irak gibi ülkelere ise gözlemci ülke statüsü verildi.

Astana garantörü ülkeler 2017’den bu yana düzenli aralıklarla devlet başkanları, dışişleri bakanları ya da üst düzey diplomatlar düzeyinde bir araya geliyor. Son devlet başkanları zirvesi 19 Temmuz 2022 tarihinde Tahran’da; son dışişleri bakanları toplantısı ise 22 Eylül 2023 tarihinde BM 78’inci Genel Kurulu marjında New York’ta gerçekleştirilmişti. Son gelişmeler öncesinde bir sonraki devlet başkanları zirvesinin Rusya’da yapılması bekleniyordu.

Astana’da diplomatların katıldığı yüksek düzeyli toplantıların sonuncusu, yani 22’ncisi ise HTŞ saldırılarından birkaç hafta önce 11-12 Kasım 2024’te düzenlenmişti.