Suriye’de hangi gücün kaç askeri var?

ABD, Suriye’de bilinenden iki kat fazla askeri olduğunu açıkladı. ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon) Sözcüsü Tümgeneral Pat Ryder, daha önce söyledikleri gibi 900 değil, iki bin askerin halihazırda Suriye’de görev yaptığını söyledi. Ryder, bu farktan yeni haberdar olduğunu iddia ederek söz konusu ek kuvvetin ne zamandır Suriye olduğuna dair net bir bilgi vermedi, “aylardır” demekle yetindi. Sözcü, kuvvet artışının Beşar Esad’ın devrilmesi veya IŞİD tehdidinde bir artışla ilgisi bulunmadığını da ifade etti.

ABD, Suriye’de IŞİD’le mücadele partneri olarak seçtiği Suriye Demokratik Güçlerine (SDG) destek veriyor. Türkiye ise SDG’nin omurgasını oluşturan YPG’yi PKK’nın Suriye kolu olarak görüyor, terör örgütü sayıyor. Yeni yılda başkanlık koltuğunu devralmaya gün sayan Donald Trump ise Amerikan askerinin Türkiye ile SDG “arasında durmasından” rahatsız olduğunu, göreve gelirse asker çekeceğini söylüyor. Trump, daha önce yaptığı açıklamalarda “Türk ordusu ile SDG’nin karşı karşıya geldiği bir senaryoda Amerikan askerlerinin arada kalmasını istemediğini” ifade etmişti.

Peki Suriye’de başka hangi silahlı güçler bulunuyor?

Heyet Tahrir Şam’ın (HTŞ) Suriye’nin başkentine girerek Esad rejimini devirmesiyle Suriye ordusu dağıldı. Silah bırakan askerlerin büyük bölümü için af çıkarıldı. Komşu Irak’a kaçan 2 bin Suriye askerinin ise tamamına yakını silahları alınarak ülkelerine geri gönderildi. Ülkedeki diğer silahlı unsurlara dair en güncel veri Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsünün (IISS) aktif silahlı çatışmaları izlediği “Çatışmalar Araştırması 2024” sunuyor:

Heyet Tahrir Şam (HTŞ)

Aralık ayında yayınlanan çalışmaya göre rejimin yeni sahibi HTŞ savaşçı sayısı bakımından Suriye’deki en büyük örgüt değil. IISS silahlı HTŞ üyesi sayısının 10 bin civarında olduğunu değerlendiriyor. Henüz HTŞ’nin Esad’ın devrilmesiyle sonuçlanan saldırısını başlatmadan önce hazırlanan raporda HTŞ’nin “Türkiye ile işbirliği içinde olduğu” belirtiliyor. Örgütün cephaneliğinde roketatar ve tanksavar gibi silahların yanı sıra, “tank ve dronlar” bulunduğu kaydediliyor ancak silahların nasıl ve nereden temin edildiğine dair bilgi yer almıyor.

Suriye Mili Ordusu (SMO)

Eski adı Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) olan Türkiye destekli Suriye Milli Ordusu (SMO) bölgedeki en kalabalık askeri güç konumunda. Türkiye’nin yönlendirmesiyle öncelikleri yıllar içinde Esad’ı devirmekten çok Suriye’nin kuzeyindeki Kürt otonomisini önlemeye evrilen örgütün yaklaşık 70 bin silahlı üyesi olduğu değerlendiriliyor. Ancak SMO HTŞ’ye göre daha dağınık bir yapıya sahip, kendi içinde daha az organize.

IISS raporunda grubun elinde ABD’nin IŞİD’le mücadele için geçmişte sağladığı az miktardaki silaha ek olarak, Türkiye’den temin ettikleri hafif zırhlı araçlar ve silahlar olduğu belirtiliyor. SMO operasyonları sırasında büyük ölçüde Türk Silahlı Kuvvetlerinin (TSK) top atışları ve insansız hava araçları (İHA) ile sağladığı desteğe güveniyor.

Geçmişte HTŞ ile çatışan grubun yeni Suriye yönetiminde nasıl bir rol üstleneceği belirsiz. Uzmanlara göre Şam’a girmeyerek geride kalan SMO’nın HTŞ ile yeniden karşı karşıya gelme riski bulunuyor.

SMO halihazırda Türkiye’nin yönlendirmesiyle Fırat Nehri’nin Batısındaki Kürt güçlerle çatışma halinde.

Halk Savunma Birlikleri (YPG)

Türkiye’nin terör örgütü olarak gördüğü YPG’nin ise 40 ila 60 bin civarında savaşçısı olduğu değerlendiriliyor. Büyük ölçüde sahadaki Amerikan askerlerinin desteğine güvenen grup bir yandan HTŞ ile ülkenin kuzey ve doğusundaki Kürt idaresinin akıbetini görüşmek istiyor diğer yandan ABD’den Türkiye’yi Suriye’nin kuzeyindeki Kürt topraklarına yönelik bir operasyondan vazgeçirmesini bekliyor.

Türkiye

TSK, Suriye toprakları içinde 2016’dan beri faaliyet gösteriyor. Çok sayıda tank ve obüsle birlikte yaklaşık 3 bin Türk askerinin Suriye’de olduğu değerlendiriliyor.

Türkiye Suriye’ye ilk müdahalesi olan Fırat Kalkanı Harekâtı ile IŞİD’i hedef aldı, Fırat Nehri’ne sınır Cerablus ile güneyindeki El Bab yerleşimlerinde kontrolü ele geçirdi.

Hatay’a sınır Afrin’e 2018 yılında Zeytin Dalı adıyla ikinci bir operasyon düzenleyen Türkiye bu kez YPG’yi hedef aldı. Böylece Hatay’dan Cerablus’a kadar uzanan sınır hattı TSK kontrolüne geçmiş oldu. Bu bölgede YPG kontrolünde kalan Münbiç ise yıllar sonra, Aralık 2024’te SMO operasyonuyla Türkiye’nin denetimine geçti.

Ertesi yıl 2019’da yine YPG’ye yönelik, bu kez Fırat’ın doğusuna Barış Pınarı operasyonu düzenlendi. Tel Abyad’tan Rasulayn’a kadar uzanan geniş bir alan TSK’nın kontrolüne geçti. Washington saldırılarını sonlandırması için Ankara’ya yaptırım tehdidinde bulundu. ABD ve Rusya ile ayrı ayrı yapılan anlaşmaların ardından operasyona “ara verildiği” açıklandı.

Suriye ordusunun HTŞ kontrolündeki İdlib’e yönelik saldırıları ve bölgedeki 34 Türk askerinin Rus savaş uçaklarının bombardımanında hayatını kaybetmesi üzerine TSK, 2020’de doğrudan Esad rejimini hedef alan Bahar Kalkanı adını verdiği bir operasyon daha gerçekleştirdi. Rusya’nın araya girmesiyle ateşkes sağlandı.

TSK’nın İdlib civarında zırhlı araçların da yer aldığı 12 gözlem noktası bulunuyor. HTŞ, Esad’ın devrilmesiyle sonuçlanan harekatını bu gözlem noktaları arasından geçerek gerçekleştirdi.

ABD

Düne kadar Suriye’nin kuzeyinde IŞİD karşıtı misyon kapsamında 900 asker bulundurduğu sanılan ABD’nin gerçekten 2 bin civarında askerle sahada olduğu ortaya çıktı.

Dönemin Başkanı Donald Trump 2019’da ani şekilde Suriye’den çıkacaklarını açıklamış ancak Pentagon’un ısrarıyla “petrol sahalarını korumak üzere” tümden çekilme fikrinden geri adım atmıştı.

Zaman zaman Türkiye’nin bir “güvenli bölge” için kendine hedef seçtiği Suriye’nin M4 karayolu üzerinde devriye gezen Amerikan birliklerinin Fırat’ın doğusunda YPG kontrolündeki petrol sahalarının bulunduğu Deyrizor kırsalından Haseke iline kadar geniş bir alanda varlık gösterdiği değerlendiriliyor.

ABD askerinin sahadaki hareketliliğinin arttığa dair raporlar da geliyor. Son olarak Suriye İnsan Hakları Gözlemevi (SOHR) kaynaklarına göre ABD dün, Barış Pınarı bölgesine sınır Tel Tamr bölgesinde yaklaşık 60 tır silah ve ekipman takviyesi gönderdi. Bu bölgede SMO içinde Türkiye’ye sadakati en yüksek olduğu bilinen gruplardan Sultan Murat Tümeni ile YPG arasında halihazırda çatışmalar yaşanıyor.

Hizbullah ve İran

İsrail saldırılarıyla etkinliğini yitiren Hizbullah’ın bir ara 8 bin savaşçı ile Suriye’de varlık gösterdiği değerlendiriliyor. Ekim ayında Suriyeli gözlemciler, Hizbullah’ın ülkedeki varlığını azaltmaya başladığını ve İsrail saldırılarına karşı koymak üzere Lübnan’a militan kaydırdıklarını aktarmıştı.

İran’ın da 2024’ün son aylarına kadar yaklaşık bin 500 militanla Esad’ın ordusuna destek sağladığı biliniyor. İsrail geçtiğimiz aylarda Suriye’ye düzenlediği hava saldırılarında doğrudan İranlı komutanları hedef almıştı.

Rusya

Yıllarca Esad’ın en büyük güvencelerinden olan Rusya’nın ise bölgede yaklaşık 4 bin asker bulundurduğu belirtiliyor. Sahadaki gözlemcilere göre, rejimin devrilmesinin ardından Ruslar ülkenin çeşitli bölgelerinden çekilerek Akdeniz kıyısındaki iki ana üste toplandı: Tartus’taki donanma üssü ve Lazkiye’nin 20 kilometre güneybatısındaki Hmeymim hava üssü. Rusya’nın Afrika ve Ortadoğu’daki faaliyetleri açısından stratejik öneme sahip bu iki tesis aynı zamanda eski Sovyet toprakları dışındaki tek Rus üsleri.

Moskova yeni Şam yönetimi ile üslerin geleceğini görüşmek istiyor. Rusya lideri Vladimir Putin dün yaptığı açıklamada üslerin akıbetini “Suriye’de kontrolü elinde bulunduran tüm güçler ve bölge ülkeleriyle teması sürdürdüklerini” söyledi. Eğer kalmalarına izin verilmezse askerlerin ve silahların Libya’ya taşınabileceği, halihazırda bu yönde hazırlıklara başlandığı iddia ediliyor.

İsrail

Esad’ın devrilmesiyle işgal altındaki Golan Tepeleri’nden Suriye içlerine ilerleyen İsrail ordusu bölgede en azından kış ayları boyunca varlık gösterme niyetini açıkladı. Şam’a bakan stratejik Hermon Dağı’nda İsrail askerleri bir üs kurdu. Bölgede kaç asker bulunduğu bilinmiyor.

Ayrıca İsrail jetleri rejimin yıkılmasının ardından Suriye ordusuna ait terk edilmiş cephanelik, karakol ve araçlara yönelik yüzlerce hava saldırısı gerçekleştirdi. SOHR Suriye’nin çeşitli bölgelerine yönelik en az 498 İsrail bombardımanı rapor etti.

DW / MUK,HS