İsrail-Hamas anlaşmasına ilişkin neler biliniyor?

7 Ekim 2023 tarihinde Hamas’ın komutası altındaki radikal İslamcı militanların İsrail’e yönelik düzenlediği saldırıda yaklaşık bin 200 kişi öldürülmüş, 250’den fazla kişi de rehin alınmıştı.

Bu tarihi takip eden 15 ay boyunca İsrail Savunma Kuvvetleri (IDF) Filistin topraklarının büyük bölümünü bombaladı ve işgal etti. İsrail, Batılı müttefikleri ve bazı Arap ülkeleri tarafından terör örgütü olarak sınıflandırılan Hamas da İsrail’in saldırılarına roketlerle karşılık verdi.

Çeşitli tahminlere göre on binlerce Filistinli savaşçı ve sivil çatışmaların kurbanı oldu. Birleşmiş Milletlere göre Gazze nüfusunun neredeyse tamamı çatışmalar yüzünden evsiz yurtsuz kaldı. İsrail de yüzlerce askerini ve güvenlik gücünü kaybetti.

Katar, 15 Ocak Çarşamba günü işte bu ölümcül çatışmaların sona erdirilmesi için İsrail ve Hamas arasında devam eden müzakerelerde ilerleme sağlandığını ve bir ateşkes anlaşmasına varıldığını duyurdu. Ancak 19 Ocak’ta yürürlüğe girmesi planlanan anlaşmanın öncelikle İsrail kabinesinden geçmesi gerekiyor.

Öncesinde ortaya çıkan son dakika pürüzü ile ilgili pazarlıklar devam ediyor.

Peki anlaşma Pazar günü yürürlüğe girecek mi? Anlaşma ile neler biliniyor?

Blinken: Anlaşmazlıkları çözmeye çalışıyoruz

İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu’nun ofisinden yapılan açıklamada, Hamas’ın bir “son dakika krizine” neden olduğu iddia edildi. Açıklamada, “son dakika tavizleri koparmak” için anlaşmanın bazı bölümlerinden caydığı öne sürülen Hamas’ın yeni taleplerinden geri adım atmadığı sürece kabinenin toplanmayacağı belirtildi.

Açıklamada, cinayetten hüküm giymiş mahkûmlardan hangilerinin serbest bırakılacağı konusunda İsrail’e veto hakkı tanınması konusunda uzlaşılmış olmasına rağmen Hamas’ın bu konuda geri adım attığı iddia edildi. Üst düzey Hamas yetkililerinden İzzet el Rişk ise Hamas’ın “arabulucular tarafından duyurulan ateşkes anlaşmasına bağlı olduğunu” açıkladı.

Daha sonra bu anlaşmazlığa ilişkin Washinton’da gazetecilere bir açıklama yapan ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ise “(Anlaşmanın) uygulanmasının Pazar günü başlayacağından eminim ve bunu bekliyorum” dedi. Blinken, kendisinin ve ABD yönetiminin diğer temsilcilerinin anlaşmazlıkları çözmeye çalıştığını söyledi.

Gazze anlaşması neleri öngörüyor?

Anlaşmaya varılması halinde, önümüzdeki Pazar günü (19 Ocak 2025) yerel saatle 12:15’ten itibaren altı hafta boyunca silahlar susacak. İsrail askerlerini Gazze Şeridi’nden çekmeye başlayacak. Ayrıca her iki taraf da tutukluları serbest bırakacak.

Şu anda kapalı olan Gazze Şeridi’ne acil yardım koridorları yardım kuruluşlarına açılacak.

Kaç mahkum ve rehine takas edilecek?

Ateşkesin 42 gün sürecek ilk aşamasında Hamas anlaşmaya göre 33 rehineyi İsrail’e teslim edecek. Önce kalan tüm çocuklar ve kadınlar, sonra da 50 yaş üstü erkekler. Anlaşmaya göre ilk üç rehine Pazar günü serbest bırakılacak.

Kaçırılan 250’den fazla rehineden 98’i halen Hamas tarafından tutuluyor. Ancak bunlardan kaçının hâlâ hayatta olduğu belli değil. Şu ana kadar 36’sının öldüğü açıklandı, 110’dan fazlası ise serbest bırakıldı ya da sağ olarak bırakıldı.

Anlaşmaya göre İsrail de Filistinli tutukluları serbest bırakacak. Her bir sivil rehine için 30, her bir kadın asker için 50 kişi. Serbest bırakılacak Filistinli mahkumlar arasında Hamas savaşçılarının da olduğu söyleniyor, ancak bunlar arasında 7 Ekim 2023’teki terör saldırısına katılan kimse yok.

İsrail hangi bölgelerden çekilecek?

İsrail ordusunun hangi bölgelerden çekileceği henüz tam olarak belli değil.

Haberlere göre, İsrail öncelikle Gazze Şeridi’nin yoğun nüfuslu bölgelerini terk edecek. Gazze’yi kuzey ve güney olarak ikiye ayıran Nezarim Koridoru’nun da kademeli olarak boşaltılacağı belirtiliyor. Bu sayede kuzeyde yerlerinden edilenler evlerine ya da evlerinden geriye kalanlara dönebilecekler. Ayrıca bölgeye yardımların ulaştırılmasının da daha kolay hale getirilmesi hedefleniyor.

Philadelphi Koridoru olarak adlandırılan Mısır ve Gazze arasındaki sınır şeridi ise muhtemelen ikinci aşamada serbest bırakılacak. Bu koridordaki abluka insani yardımın önündeki engellerden biri olarak görülüyor.

Ateşkesin ilk aşamasından sonra ne olacak?

İlk aşamanın 42 günlük süresinden sonra ne olacağı henüz müzakere edilmedi. Ateşkesin devamına ek olarak, İsrail askerlerinin Gazze Şeridi’nden daha fazla çekilmesi ve rehine ile tutuklu takası hala müzakere ediliyor. Müzakerelerin başarısız olması halinde çatışmaların devam etmesi muhtemel.

İsrail-Hamas anlaşmasının mimarı kim? Joe Biden mı Donald Trump mı?

Katar’ın yanı sıra Mısır, Türkiye ve ABD’den temsilciler de İsrail hükümeti ile Hamas yönetimi arasında arabuluculuk yapıyor. ABD’de iktidarın yakında değişeceği göz önünde bulundurulduğunda her iki başkan da müzakerelerin başarısında hak iddia ediyor.

Alman Uluslararası ve Güvenlik İşleri Enstitüsü’nden (SWP) siyaset bilimci Johannes Thimm ise “ortak bir başarıdan” söz ediyor. Görevdeki Başkan Joe Biden’ın ekibinin Katar’da aylardır süren müzakerelere katıldığını ve asıl işi yaptığını belirten Thimm, “Ancak Trump’ın şu anda oluşturduğu tehditkâr zemin de bir rol oynamış olabilir” dedi. Bir diğer önemli faktör de muhtemelen İsrail’in askeri hedeflerinin çoğunu gerçekleştirebilmiş olması.